اقتصاد اشتراکی (Sharing Economy) یکی از مدل‌های نوظهور اقتصادی است که در دهه اخیر، تحولی عمیق در نحوه تولید، مصرف و تبادل منابع به وجود آورده است. برخلاف مدل سنتی مالکیت، در اقتصاد اشتراکی تمرکز بر استفاده موقت و بهینه از منابعی است که قبلاً در اختیار افراد یا کسب‌وکارها بوده و به صورت بلااستفاده باقی می‌مانده‌اند. این مدل اقتصادی با بهره‌گیری از فناوری، به‌ویژه پلتفرم‌های دیجیتال، شکل گرفته و توانسته تعاملات اقتصادی را متحول کند.
تعریف اقتصاد اشتراکی
اقتصاد اشتراکی به نظامی اطلاق می‌شود که در آن افراد، منابع، دارایی‌ها یا خدمات خود را – اعم از فیزیکی یا مجازی – از طریق بسترهای فناوری با دیگران به اشتراک می‌گذارند. این منابع ممکن است شامل خودرو، منزل، دوچرخه، ابزار، فضای اداری، دانش، زمان یا مهارت باشند.
پیش‌زمینه تاریخی و تحول تدریجی
ایده اشتراک منابع سابقه‌ای طولانی در جوامع دارد، مانند کتابخانه‌ها، کارواش‌های عمومی یا حتی نوبت‌بندی استفاده از منابع در جوامع روستایی. با این حال، آنچه اقتصاد اشتراکی مدرن را متمایز می‌کند، استفاده گسترده از فناوری اطلاعات، پلتفرم‌های موبایلی و اعتمادسازی دیجیتال است.
نخستین موج جدی اقتصاد اشتراکی در دهه ۲۰۰۰ میلادی با پلتفرم‌هایی مانند eBay، Craigslist و Couchsurfing شکل گرفت و سپس با ظهور Uber، Airbnb و TaskRabbit به بلوغ رسید.
ویژگی‌های اصلی اقتصاد اشتراکی
- دسترسی به جای مالکیت: کاربران به منابع دسترسی پیدا می‌کنند بدون آنکه مالک آن‌ها باشند.
- پلتفرم‌محوری: اتصال افراد از طریق اپلیکیشن‌ها و سایت‌های آنلاین.
- اعتمادسازی دیجیتال: استفاده از سیستم‌های امتیازدهی، بازخورد و احراز هویت.
- بهره‌وری منابع: استفاده از منابع بیکار یا بلااستفاده با بازدهی بیشتر.
- کاهش هزینه‌ها برای مصرف‌کنندگان و افزایش درآمد برای ارائه‌دهندگان.
مدل‌های مختلف اقتصاد اشتراکی
۱. اشتراک دارایی‌های فیزیکی
مانند اجاره اتومبیل (Turo)، اجاره محل اقامت (Airbnb)، یا اجاره دوچرخه و اسکوتر (Lime, Bird).
۲. اشتراک خدمات و زمان
پلتفرم‌هایی مانند Fiverr یا TaskRabbit که افراد تخصص یا زمان خود را در قالب پروژه یا خدمت ارائه می‌دهند.
۳. اشتراک دانش و مهارت
مانند تدریس آنلاین، مشاوره یا حتی منتورشیپ از طریق سایت‌هایی مثل Udemy یا Teachable.
۴. اشتراک مالی یا سرمایه
مثل پلتفرم‌های وام‌دهی فرد به فرد (P2P lending) یا سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdfunding).
۵. اشتراک حمل‌ونقل
پلتفرم‌هایی مانند Uber، Lyft و اسنپ در ایران، که بر مبنای اشتراک وسیله نقلیه فعالیت می‌کنند.
مزایای اقتصاد اشتراکی
- کاهش هزینه‌ها برای مصرف‌کننده
- افزایش درآمد برای ارائه‌دهندگان منابع
- استفاده بهینه از منابع و کاهش ضایعات
- تقویت حس اجتماع و همکاری میان کاربران
- افزایش شفافیت در تبادلات اقتصادی
- پیدایش فرصت‌های شغلی جدید و انعطاف‌پذیر
چالش‌ها و محدودیت‌ها
- مسائل قانونی و نظارتی: بسیاری از فعالیت‌های اقتصاد اشتراکی هنوز در چارچوب قانونی مشخصی تعریف نشده‌اند.
- رقابت با کسب‌وکارهای سنتی: مانند اعتراض هتل‌داران به Airbnb یا رانندگان تاکسی به Uber.
- مشکلات بیمه و امنیت: نبود پوشش بیمه‌ای کافی یا تضمین امنیت کاربران.
- عدم توازن قدرت در برخی پلتفرم‌ها: تمرکز قدرت در دست شرکت‌های مالک پلتفرم‌ها.
- مسائل مالیاتی و شفافیت درآمدها.
فناوری‌های کلیدی در حمایت از اقتصاد اشتراکی
- اپلیکیشن‌های موبایل و GPS
- پرداخت دیجیتال و کیف پول الکترونیکی
- هوش مصنوعی برای شخصی‌سازی و تطبیق کاربران
- بلاک‌چین برای شفافیت و قراردادهای هوشمند
- سیستم‌های رتبه‌بندی و امتیازدهی برای اعتمادسازی
تأثیر اقتصاد اشتراکی بر بازار کار
اقتصاد اشتراکی الگوی اشتغال را به سمت مشاغل مستقل، پروژه‌ای و انعطاف‌پذیر سوق داده است. بسیاری از افراد اکنون در نقش فریلنسر، راننده، مشاور یا مدرس فعالیت می‌کنند بدون آنکه به یک سازمان سنتی متصل باشند. هرچند این امر آزادی بیشتری ایجاد می‌کند، اما چالش‌هایی مانند عدم ثبات درآمد، نبود بیمه و بازنشستگی، و فرسودگی شغلی نیز به همراه دارد.
تأثیرات محیط‌زیستی
اقتصاد اشتراکی می‌تواند باعث کاهش مصرف بی‌رویه منابع، کاهش تولید زباله و آلودگی و بهبود بهره‌وری انرژی شود. به عنوان مثال، اشتراک خودرو به کاهش ترافیک و انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند. با این حال، در برخی موارد مانند سفرهای ارزان‌تر در Airbnb، ممکن است مصرف سفر افزایش یابد و اثر معکوس داشته باشد.
نمونه‌هایی از اقتصاد اشتراکی در ایران
- اسنپ، تپسی: حمل‌ونقل اشتراکی
- جاب‌ویژن، پونیشا: پلتفرم‌های فریلنسری و پروژه‌محور
- هومسا، جاجیگا: اجاره اقامتگاه
- بازارچه‌ها و گروه‌های اشتراک کالا در شبکه‌های اجتماعی
هرچند هنوز در ایران چالش‌هایی مانند ضعف زیرساخت حقوقی، مشکلات پرداخت، نبود اعتماد عمومی و فیلترینگ وجود دارد، اما روند پذیرش اقتصاد اشتراکی در حال رشد است.
آینده اقتصاد اشتراکی
اقتصاد اشتراکی به عنوان بخشی از روند جهانی «اقتصاد مبتنی بر پلتفرم» رشد فزاینده‌ای دارد. در آینده نزدیک، این مدل به حوزه‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، اشتراک انرژی، فضاهای کاری، و حتی اشتراک مهارت در هوش مصنوعی گسترش خواهد یافت.
مدل‌های ترکیبی نیز ظهور خواهند کرد؛ جایی که افراد ممکن است مالکیت جزئی از منابع داشته باشند اما استفاده از آن را به اشتراک بگذارند (مدل Co-Ownership).
راهکارهایی برای بهبود و توسعه پایدار
- تنظیم‌گری و تدوین چارچوب‌های حقوقی مناسب
- ایجاد سیستم‌های بیمه، مالیات و حمایت اجتماعی برای فعالان این حوزه
- آموزش عمومی برای اعتمادسازی و فرهنگ‌سازی
- حمایت از استارتاپ‌های اقتصاد اشتراکی بومی
- استفاده از فناوری‌های نوین برای شفافیت و امنیت
اقتصاد اشتراکی (Sharing Economy) مدلی نوین از مصرف است که بر استفاده موقت و مشترک از دارایی‌ها به‌جای مالکیت فردی تمرکز دارد. در این چارچوب، اجاره خودرو یا خانه از رایج‌ترین نمونه‌های کاربردی اقتصاد اشتراکی در سطح جهان و ایران به‌شمار می‌رود.
🚗 اجاره خودرو با مدل اقتصاد اشتراکی
- به‌جای خرید خودرو، کاربران می‌توانند از طریق پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری، خودرو اجاره کنند.
- شرکت‌هایی مانند Zipcar (جهانی) یا سویچ، کارنت یا سپریتو (در ایران) نمونه‌هایی از این مدل هستند.
- مزایا:
- کاهش هزینه‌های مالکیت (بیمه، تعمیر، استهلاک)
- کاهش ترافیک و آلودگی هوا
- چالش‌ها:
- محدودیت دسترسی در برخی مناطق
- نیاز به زیرساخت فنی و بیمه‌ای پیشرفته
🏠 اجاره خانه با مدل اقتصاد اشتراکی
- از طریق پلتفرم‌هایی مانند Airbnb (جهانی) یا جارچی، شب، میهمان‌یار (در ایران)، افراد می‌توانند خانه یا اتاق خود را به‌صورت کوتاه‌مدت اجاره دهند.
- مزایا:
- درآمدزایی برای مالکان
- تجربه سفر بومی‌تر برای گردشگران
- چالش‌ها:
- نظارت قانونی و مالیاتی
- احتمال سوءاستفاده یا نارضایتی کاربران
اجاره خودرو یا خانه در بستر اقتصاد اشتراکی، الگوی تازه‌ای از مصرف هوشمندانه و پایدار را معرفی می‌کند که بهینه‌سازی منابع و کاهش هزینه‌ها را به‌دنبال دارد. این مدل، آینده اقتصاد شهری و سبک زندگی افراد را به‌طور بنیادین تغییر خواهد داد.
آینده اقتصاد اشتراکی در جهان روشن، پیچیده و در حال دگرگونی است. این مدل اقتصادی که بر دسترسی به منابع به‌جای مالکیت آن‌ها تأکید دارد، به‌واسطه پیشرفت فناوری، تغییر سبک زندگی نسل‌های جدید، و دغدغه‌های زیست‌محیطی، روز‌به‌روز در حال گسترش است.
🌍 روندهای کلیدی در آینده اقتصاد اشتراکی
1. گسترش فراتر از حمل‌ونقل و اقامت
- اقتصاد اشتراکی دیگر محدود به Uber و Airbnb نیست. اکنون پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری در حوزه‌هایی مثل سلامت، آموزش، انرژی، فضای کار، غذا و حتی پوشاک نیز وارد شده‌اند.
- مثال: اجاره ابزارهای صنعتی، تجهیزات پزشکی یا فضای اداری مشترک (مثل WeWork).
2. ادغام با فناوری‌های نوین
- استفاده از هوش مصنوعی، بلاک‌چین و اینترنت اشیا به بهبود امنیت، شفافیت، و شخصی‌سازی خدمات کمک می‌کند.
- بلاک‌چین می‌تواند معاملات بین کاربران را بدون واسطه مدیریت کند و اعتماد را افزایش دهد.
3. قانون‌گذاری و چالش‌های نظارتی
- کشورها به‌تدریج در حال تدوین قوانین جدید برای این بازار هستند تا:
- از حقوق مصرف‌کنندگان محافظت شود.
- عدالت مالیاتی رعایت شود.
- رقابت منصفانه با اقتصاد سنتی حفظ شود.
4. تغییر الگوی مصرف نسل جدید
- نسل‌های جوان (Millennials و Gen Z) ترجیح می‌دهند به جای مالکیت، فقط در زمان نیاز از خدمات استفاده کنند.
- این نگاه سبک زندگی مینیمالیستی و پایداری محیط‌زیست را تقویت می‌کند.
5. سهم روزافزون در اقتصاد جهانی
- پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال 2030، ارزش بازار اقتصاد اشتراکی از مرز 1.5 تریلیون دلار عبور خواهد کرد.
- کشورهایی مانند چین، آمریکا، هند و کشورهای اسکاندیناوی پیشرو در توسعه پلتفرم‌های اشتراکی هستند.
اقتصاد اشتراکی آینده‌ای دارد که در آن دسترسی، مهم‌تر از مالکیت خواهد بود. این مدل می‌تواند راه‌حلی هوشمندانه برای استفاده بهتر از منابع، کاهش هزینه‌ها و کاهش ردپای زیست‌محیطی باشد. با رشد سریع پلتفرم‌های دیجیتال و تغییر ارزش‌های مصرفی، اقتصاد اشتراکی به‌زودی به یکی از ارکان اصلی اقتصاد دیجیتال جهانی تبدیل خواهد شد.
چالش‌های قانونی اقتصاد پلتفرمی از مهم‌ترین موانع رشد پایدار این نوع اقتصاد دیجیتال هستند. اقتصاد پلتفرمی (Platform Economy) که بر پایه واسطه‌گری دیجیتال میان عرضه‌کننده و مصرف‌کننده شکل گرفته است (مانند اسنپ، دیجی‌کالا، فیلیمو یا دیوار)، با تحولات سریع فناوری همراه است، اما قوانین و مقررات آن هنوز در بسیاری کشورها – از جمله ایران – عقب‌تر از واقعیت بازار حرکت می‌کنند.
⚖️ مهم‌ترین چالش‌های قانونی اقتصاد پلتفرمی
1. ابهام در شمول قوانین سنتی
- بسیاری از قوانین موجود برای کسب‌وکارهای سنتی نوشته شده‌اند و به‌طور مستقیم بر پلتفرم‌ها قابل اعمال نیستند.
- نمونه: اسنپ تاکسی‌دار نیست، اما نقش واسطه‌ای آن در حوزه حمل‌ونقل هنوز با قوانین حمل‌ونقل عمومی تطابق کامل ندارد.
2. مسئولیت حقوقی پلتفرم‌ها
- آیا پلتفرم‌ها در برابر رفتار کاربران یا فروشندگان مسئول هستند؟
- مثلاً اگر فروشنده‌ای در دیجی‌کالا کالای معیوب بفروشد، مسئولیت با کیست؟
- در بسیاری موارد، چارچوب‌های مشخصی برای پاسخگویی وجود ندارد.
3. نظارت مالیاتی و بیمه‌ای
- فعالیت کاربران در پلتفرم‌ها (مثلاً رانندگان، فروشندگان، فریلنسرها) غالباً ثبت رسمی نمی‌شود.
- چالش در اخذ مالیات، بیمه تأمین اجتماعی، و شفافیت مالی بالا می‌گیرد.
4. نقض رقابت منصفانه
- پلتفرم‌های بزرگ می‌توانند به‌دلیل انحصار یا قدرت بازار، رقابت را از بین ببرند.
- قانون‌گذاران باید به‌دنبال ابزارهایی برای جلوگیری از سوءاستفاده بازار باشند (مانند محدود کردن الگوریتم‌های ترجیحی).
5. حریم خصوصی و حفاظت از داده‌ها
- پلتفرم‌ها به حجم بالایی از داده‌های شخصی کاربران دسترسی دارند.
- قوانین روشنی درباره نحوه جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، و استفاده از این داده‌ها (به‌ویژه در ایران) وجود ندارد.
6. کاربران مستقل یا کارگران پنهان؟
- آیا راننده اسنپ یک “شریک تجاری” است یا “کارگر پاره‌وقت”؟ این مسئله روی حقوق و مزایای او تأثیر مستقیم دارد.
- کشورهایی مانند فرانسه و اسپانیا در حال تصویب قوانینی برای حمایت از این نوع نیروی کار هستند.
اقتصاد پلتفرمی به نوآوری، کارایی و رشد اشتغال کمک می‌کند، اما بدون تنظیم دقیق قوانین، ممکن است به بی‌عدالتی، استثمار نیروی کار، نقض رقابت و آسیب به حقوق کاربران منجر شود. برای بهره‌گیری پایدار از مزایای آن، قانون‌گذاری چابک، تخصصی و آینده‌نگر ضروری است.
فناوری نقشی کلیدی و شتاب‌دهنده در رشد اقتصاد اشتراکی ایفا کرده است؛ به‌طوری‌که بدون بسترهای دیجیتال، شکل‌گیری چنین مدلی از اقتصاد تقریباً غیرممکن بود. از اپلیکیشن‌های موبایلی گرفته تا هوش مصنوعی و بلاک‌چین، هرکدام به نحوی زمینه‌های اعتماد، مقیاس‌پذیری و سهولت تعامل میان کاربران را فراهم کرده‌اند.
💡 نقش‌های محوری فناوری در اقتصاد اشتراکی:
1. تسهیل ارتباط و دسترسی سریع
- اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های موبایل مانند Uber، Airbnb یا دیوار امکان ارتباط بی‌واسطه و آنی میان عرضه‌کننده و متقاضی را فراهم کرده‌اند.
- فناوری GPS و اینترنت همراه باعث شده کاربران خدمات را به‌صورت آنی و در محل دریافت کنند.
2. افزایش اعتماد از طریق سیستم‌های امتیازدهی و بازخورد
- یکی از بزرگ‌ترین موانع اقتصاد اشتراکی، نبود اعتماد میان کاربران غریبه بود.
- سیستم‌های امتیاز، نظرات کاربران و الگوریتم‌های هوشمند ارزیابی، این مانع را کاهش داده‌اند.
3. تجزیه و تحلیل داده‌ها برای بهینه‌سازی خدمات
- با کمک هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، پلتفرم‌ها می‌توانند رفتار کاربران را تحلیل و تجربه خدمات را شخصی‌سازی کنند.
- مثال: پیشنهاد خودرو، اقامتگاه یا حتی قیمت‌گذاری پویا بر اساس شرایط بازار.
4. ایمنی و شفافیت از طریق فناوری بلاک‌چین
- بلاک‌چین می‌تواند بدون واسطه، اعتماد و شفافیت در قراردادهای همتابه‌همتا (P2P) ایجاد کند.
- همچنین امکان پرداخت امن و ثبت معاملات را فراهم می‌سازد.
5. اتوماسیون در خدمات و پشتیبانی
- چت‌بات‌ها، سیستم‌های رزرو خودکار، تایید هویت دیجیتال و مدیریت هوشمند منابع، پلتفرم‌ها را مقیاس‌پذیر و کم‌هزینه کرده‌اند.
🔗 دو لینک مفید برای مطالعه بیشتر:
- 📘 The Role of Technology in the Sharing Economy – World Economic Forum
- 📄 How Technology Fuels the Growth of the Sharing Economy – Forbes
اقتصاد اشتراکی فرصت‌های شغلی متنوع، انعطاف‌پذیر و رو به رشدی را فراهم کرده است که با مدل‌های سنتی اشتغال تفاوت‌های چشمگیری دارد. این مدل به افراد اجازه می‌دهد بدون نیاز به سرمایه‌گذاری بزرگ یا استخدام رسمی، وارد بازار کار شوند و از دارایی‌ها، مهارت‌ها یا زمان خود کسب درآمد کنند.
💼 مهم‌ترین فرصت‌های شغلی در اقتصاد اشتراکی
1. ارائه خدمات مستقل (فریلنسینگ)
- پلتفرم‌هایی مانند پونیشا، انجام میدم یا TaskRabbit این امکان را می‌دهند که افراد مهارت‌هایی مانند طراحی، ترجمه، برنامه‌نویسی یا حتی کارهای ساده روزمره را به‌صورت پروژه‌ای ارائه دهند.
2. اشتراک‌گذاری وسایل نقلیه
- رانندگی در پلتفرم‌هایی مانند اسنپ، تپسی، اوبر یا لیفت یکی از رایج‌ترین راه‌های کسب درآمد پاره‌وقت یا تمام‌وقت است.
3. میزبانی اقامتگاه
- با اجاره خانه یا بخشی از منزل خود از طریق پلتفرم‌هایی مانند Airbnb یا شب، افراد می‌توانند بدون ترک خانه، درآمدزایی کنند.
4. اجاره تجهیزات و فضا
- برخی پلتفرم‌ها امکان اجاره دادن ابزار، خودرو، دوچرخه، فضای اداری یا حتی لوازم خانه را فراهم کرده‌اند.
- فرصت شغلی برای مدیریت این فرآیندها، پشتیبانی کاربران، یا توسعه بازار فراهم می‌شود.
5. مدیریت و پشتیبانی پلتفرم‌ها
- اقتصاد اشتراکی به تیم‌هایی برای پشتیبانی فنی، خدمات مشتری، تحلیل داده و بازاریابی نیاز دارد؛ زمینه‌ای برای اشتغال در پشت صحنه این پلتفرم‌ها.
✅ ویژگی‌های مثبت فرصت‌های شغلی در اقتصاد اشتراکی
- انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی
- امکان شروع با سرمایه کم
- مناسب برای دانشجویان، خانه‌داران یا افراد جویای شغل دوم
- دسترسی سریع و ساده به بازار کار
⚠️ چالش‌ها و ملاحظات
- نبود امنیت شغلی و بیمه
- درآمد ناپایدار و رقابت بالا
- نبود حمایت‌های قانونی در برخی کشورها (از جمله ایران)
- نیاز به خودانگیختگی و مدیریت شخصی
اقتصاد اشتراکی فرصت‌های جدیدی را برای کسب درآمد ایجاد کرده، به‌ویژه برای کسانی که به دنبال انعطاف و استقلال در کار هستند. با این حال، موفقیت در این فضا نیازمند درک درست از مهارت‌های فردی، نیاز بازار و قواعد پلتفرم‌هاست.
تفاوت اقتصاد سنتی و اقتصاد اشتراکی در نوع مالکیت، نحوه مصرف منابع، نقش فناوری و ساختار اشتغال آشکار می‌شود. هر یک از این دو مدل مزایا و محدودیت‌هایی دارند که در ادامه به‌صورت خلاصه به آن‌ها می‌پردازیم:
📊 جدول مقایسه‌ای: اقتصاد سنتی vs. اقتصاد اشتراکی
| ویژگی‌ها | اقتصاد سنتی | اقتصاد اشتراکی |
|---|---|---|
| مالکیت | مبتنی بر مالکیت فردی یا سازمانی | مبتنی بر استفاده موقت و اشتراک منابع |
| نقش مصرف‌کننده | صرفاً مصرف‌کننده | مصرف‌کننده و عرضه‌کننده هم‌زمان (Prosumer) |
| نحوه استفاده از منابع | اختصاصی و انفرادی | اشتراکی و چندمنظوره |
| ساختار اشتغال | رسمی، قراردادی، ثابت | پاره‌وقت، پروژه‌ای، مستقل |
| نقش فناوری | نقش مکمل یا محدود | هسته اصلی تعامل و عملیات |
| ورود به بازار کار | نیازمند سرمایه و مجوز | با حداقل سرمایه و از طریق پلتفرم‌ها ممکن است |
| انعطاف‌پذیری | پایین | بالا |
| الگوی درآمدی | ثابت و حقوق‌بگیر | متغیر و بر اساس عملکرد |
| مقیاس‌پذیری سریع | دشوار و پرهزینه | آسان و دیجیتال‌محور |
| نمونه‌ها | کارخانه‌ها، فروشگاه‌ها، تاکسی سنتی | دیجی‌کالا، اسنپ، پونیشا، Airbnb، Uber |
اقتصاد سنتی بر پایه مالکیت و ساختارهای رسمی بنا شده، در حالی که اقتصاد اشتراکی با کمک فناوری، دسترسی را جایگزین مالکیت کرده و نقش فعالی به افراد عادی در تولید، مصرف و اشتغال داده است. این گذار از مدل سنتی به اشتراکی، نشانه‌ای از تحولی عمیق در سبک زندگی و الگوی مصرف جهانی است.
در ایران نیز مانند سایر نقاط جهان، اقتصاد اشتراکی با سرعت در حال گسترش است و پلتفرم‌های مختلفی در حوزه‌های حمل‌ونقل، اقامت، خدمات و فروش شکل گرفته‌اند. این پلتفرم‌ها با استفاده از فناوری، مدل‌های سنتی را دگرگون کرده‌اند و دسترسی به خدمات را ساده‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر کرده‌اند.
🇮🇷 نمونه‌هایی از اقتصاد اشتراکی در ایران:
🚗 حمل‌ونقل:
- اسنپ، تپسی، کارپینو: حمل‌ونقل اشتراکی و تاکسی اینترنتی
- ماکسیم: ارائه خدمات حمل‌ونقل با مدل قیمت‌گذاری رقابتی
🏠 اقامت و میزبانی:
- شب، میهمان‌یار، جارچی: اجاره کوتاه‌مدت اقامتگاه برای مسافران داخلی و خارجی (شبیه Airbnb)
💻 خدمات فریلنسری:
- پونیشا، انجام میدم، کارلنسر: اتصال فریلنسرها به کارفرمایان برای پروژه‌های طراحی، برنامه‌نویسی، ترجمه و…
🛍 خرید و فروش کالا:
- دیوار، شیپور: فروش کالاهای دست‌دوم توسط کاربران به یکدیگر
- بازار خدمات مانند آچاره، استادکار: ارائه خدمات تخصصی توسط افراد مستقل
🛵 ارسال و پیک:
- الوپیک، اسنپ باکس: ارسال مرسولات و پیک موتوری اشتراکی
✨ جمع‌بندی:
“اقتصاد اشتراکی در ایران، با بهره‌گیری از ظرفیت فناوری و پلتفرم‌های دیجیتال، فرصتی نو برای مشارکت همگانی در مصرف هوشمند، اشتغال منعطف و بهره‌وری بهتر از منابع فراهم کرده است.“
