بازار تهران به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین مراکز تجاری و فرهنگی ایران، از دیرباز محل برگزاری آیین‌ها و مراسم مختلف بوده است. این مراسم و آیین‌ها، بخشی از فرهنگ و هویت بازار را تشکیل می‌دهند و تأثیرات عمیقی بر جامعه کسبه و مردم منطقه داشته‌اند. برخی از مهم‌ترین آیین‌ها و مراسمی که در بازار تهران برگزار می‌شود، عبارتند از:
1. آیین‌های مذهبی و عزاداری:
بازار تهران همواره یکی از مراکز مهم برگزاری مراسم مذهبی، به‌ویژه مراسم مرتبط با ماه محرم و عاشورا بوده است.
– مراسم عزاداری محرم و صفر: در این ایام، بازار به‌ویژه راسته‌های مختلف آن، به محلی برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) تبدیل می‌شود. تکایا و حسینیه‌های متعددی در بازار تهران وجود دارد که در این ایام سیاه‌پوش می‌شوند و برنامه‌هایی همچون روضه‌خوانی، تعزیه‌خوانی و دسته‌های عزاداری در آن برگزار می‌شود. از جمله مشهورترین این مراسم‌ها، عزاداری در مسجد امام و مسجد جامع بازار است.
– نذری دادن: در ایام محرم، کسبه بازار با پخش نذری‌هایی همچون قیمه، آش، و حلوا از عزاداران پذیرایی می‌کنند. این نذری دادن‌ها بخش جدایی‌ناپذیر مراسم محرم در بازار تهران است و به تقویت همبستگی اجتماعی میان کسبه و مردم کمک می‌کند.
2. آیین‌های مذهبی رمضان:
در ماه رمضان، فضای معنوی و مذهبی ویژه‌ای در بازار تهران حاکم است.
– برگزاری نماز جماعت: در مساجد مختلف بازار، نماز جماعت به صورت منظم برگزار می‌شود و در ماه رمضان، این مراسم معنوی‌تر و پرشورتر است.
– افطاری دادن: یکی دیگر از آیین‌های مهم این ماه، برگزاری مراسم افطاری است که کسبه و خیرین بازار در آن شرکت می‌کنند. این مراسم به همدلی و پیوند اجتماعی بیشتر در جامعه کسبه کمک می‌کند.
3. آیین‌های نوروز:
بازار تهران به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز خرید، نقش مهمی در آماده‌سازی مردم برای عید نوروز دارد.
– حاجی فیروز: در روزهای پایانی سال، بازار تهران شاهد حضور حاجی فیروزها است که با لباس‌های قرمز و سیاه، و آوازخوانی، حال و هوای نوروزی به بازار می‌بخشند.
– خریدهای نوروزی: بازار در ایام نوروز بسیار پررونق است و مردم برای خرید لباس نو، لوازم سفره هفت‌سین و دیگر ملزومات نوروز به بازار می‌آیند. این رونق اقتصادی همراه با شور و شوق جشن‌های نوروزی، فضای ویژه‌ای در بازار تهران ایجاد می‌کند.
4. مراسم‌های مذهبی خاص کسبه:
بازاریان تهران آیین‌های خاص خود را برای کسب برکت در کار و تجارت دارند. بسیاری از این مراسم‌ها با حضور روحانیان و در مساجد و حسینیه‌های بازار برگزار می‌شود.
– ختم صلوات و قرآن: یکی از آیین‌های رایج در میان کسبه، برگزاری ختم صلوات و قرآن در مناسبت‌های خاص یا برای رفع مشکلات و برکت در کسب و کار است.
– مراسم دعا و نیایش: گاهی در روزهای خاص یا برای امور ویژه‌ای همچون آغاز سال نو تجاری یا پس از حادثه‌ای، مراسم دعا و نیایش در بازار برگزار می‌شود.
5. مراسم‌های ملی و انقلابی:
بازار تهران همواره نقش فعالی در رویدادهای تاریخی و سیاسی ایران داشته است.
– مراسم‌های 22 بهمن (پیروزی انقلاب اسلامی): هر سال در روز 22 بهمن، بازار تهران با تعطیلی مغازه‌ها و برگزاری راهپیمایی‌ها و مراسم مختلف، سالروز پیروزی انقلاب اسلامی را گرامی می‌دارد.
– مراسم‌های مربوط به جنگ تحمیلی و دفاع مقدس: بسیاری از کسبه بازار در دوران دفاع مقدس نقش فعالی داشتند. هر ساله مراسم‌هایی برای گرامیداشت شهدای جنگ و خاطرات دوران دفاع مقدس در بازار برگزار می‌شود.
6. آیین‌های خیریه و کمک به نیازمندان:
بازاریان تهران همواره در امور خیریه و کمک به نیازمندان پیش‌قدم بوده‌اند.
– گلریزان: یکی از آیین‌های مهم بازار، گلریزان است که در مناسبت‌های مختلف برای کمک به نیازمندان یا حمایت از یک پروژه خیریه برگزار می‌شود. در این مراسم، کسبه به صورت جمعی کمک‌های مالی خود را به یک صندوق خیریه اهدا می‌کنند.
– برگزاری بازارچه‌های خیریه: گاه به گاه در بازار تهران، بازارچه‌های خیریه برگزار می‌شود که در آن محصولات مختلفی برای کمک به افراد کم‌درآمد به فروش می‌رسد.
7. مراسم مذهبی خاص (دعای عرفه و زیارت عاشورا):
این دعاها که به‌ویژه در ایام خاص مذهبی همچون روز عرفه و عاشورا خوانده می‌شوند، معمولاً در مساجد بازار با حضور گسترده کسبه و مردم برگزار می‌گردد و حال و هوای معنوی خاصی به بازار می‌بخشد.
8. آیین‌های محلی و قومی:
برخی از بازاریان تهران از شهرها و قومیت‌های مختلف ایران هستند و به همین دلیل، گاه مراسم‌های خاص محلی یا قومی خود را در بازار برگزار می‌کنند. این مراسم‌ها شامل آیین‌های شادی، عزا یا حتی مراسم مذهبی خاص محلی است که بازاریان با همکاری یکدیگر اجرا می‌کنند.
بازار تهران به عنوان یک نهاد اجتماعی و فرهنگی، فضایی است که در آن علاوه بر تجارت، آیین‌ها و مراسم مختلفی نیز برگزار می‌شود. این آیین‌ها به پیوند اجتماعی میان کسبه، حفظ سنت‌های مذهبی و فرهنگی، و تقویت هویت تاریخی بازار کمک شایانی می‌کنند.
